گروه ادبيات و زبان فارسي

#توضیحات_تلفظهمیشه شاهنامه را با تلفظ فارسی معیار شنیده‌ایم؛ چیزی نزدیک به گویش فارسی در تهران. اما در این‌جا تلفظ‌هایی می‌شنویم که دور از این گویش رسمی‌ست. این‌تلفظ‌ها نه حاصل ذوق و خوش‌آمدِ پیرایشگر بوده –آن‌طور که مجریان رادیووتلویزیون یک‌شبه تصمیم می‌گیرند که "کارکَرد" را کارکِرد" تلفظ کنند- که اثر پژوهش‌ها و واکاوی‌های سالیان است. نشانه‌هایی از درون خود شاهنامه و نشانه‌هایی از بیرون آن در این‌راه چراغ بوده‌اند. بعضی از این‌نشانه‌ها بسیارروشن خودنمایی می‌کرده‌اند و بعضی‌بیشتر، کورسویی بوده‌اند؛ حدسی، که دراثر پیگیری و مداقه‌ی بسیار به یقین رسیده‌. و البته که پُرروشن است ما هیچ‌گاه به گویش خود فردوسی نخواهیم رسید. چون صدای ضبط‌شده‌ای از آن‌دوران وجود ندارد و خط فارسی هم به‌دلیل ویژگی‌هایش، ازجمله نداشتن نشانه برای مصوت‌های کوتاه (زیر و زبر و پیش)، کمکی در این‌راه نیست و اصلاً خود، سرچشمه‌ی اختلاف خوانش بوده است. اما نمی‌توان به‌این‌بهانه راه را بر جست‌وجو بست؛ و باید از هر روزن کوچکی در این تاریکنا نوری جست. همان‌طور که پژوهش‌ها درمورد خوانش، دست‌کم نکات زیر را به‌روشنی آشکار کرده:فاصله‌ی زمانی پایان زبان فارسی میانه تا دوره‌ی سرایش شاهنامه بسیاراندک است. و مأخذ مهم شاهنامه‌ی منثور ابومنصوری که مرجع سرودن شاهنامه‌ی فردوسی بوده، یکی از دستنویس‌های خداینامه به پارسی میانه بود و زبان آن شاهنامه به پارسی میانه بسیار نزدیک بود. براین‌اساس، فارسی میانه بهترین معیار برای تلفظ واژه‌هاست. با این‌معیار باید "اَژدها" خواند و"هَنگام" و "گُمان" و "نِشیب".همچنین باوجود تغییرات تدریجی در زبان، در زمان شاهنامه برخی قالب‌های دستوریِ فارسی میانه هنوز جاری بوده و مثلا در جلوی واژه‌هایی که با گروه ادبيات و زبان فارسي...